Derik Gezi Rehberi

Mardin’in tarihi yapıları ve mağaralarıyla ünlü ilçesi Derik, kuzeyde Mazıdağı ve Çınar, güney ve güneydoğuda Kızıltepe, batıda ise Viranşehir ilçeleriyle komşudur. İlçenin deniz seviyesinden yüksekliği ortalama 780 metre olup, ilçe toprakları kuzeyden güneye doğru alçalan bir yapı göstermektedir. Doğu ve güneydoğu kısmı ovalık olan Derik’in kuzey bölgesi ise dağlık bir yapıya sahiptir. İlçedeki en yüksek nokta bin 208 metre yüksekliğiyle dikkat çeken Gıriguzi Tepesi’dir. İlçede bulunan dağlar arasındaki derin vadiler, doğa sporları için uygun ortamlar oluşturmaktadır. Karasal iklime sahip Derik’te, kış aylarında ve ilkbahar başlarında esen baykür rüzgarları oldukça etkili olmaktadır.

Zeytin yetiştiriciliğiyle dikkat çeken Derik’te, Milattan Önce 83 ile 77 yılları arasında oluşturulan zeytinlikler halen varlığını sürdürmektedir. 100 bini aşkın zeytin ağacının bulunduğu ilçede yıllık zeytin üretimi 3 bin 500 ton civarındadır. Çekirdeği küçük ve eti dolgun olan halhalı cinsi zeytin, İngiltere’de 2008’de organize edilen Londra Uluslararası Zeytinyağları Yarışması’nda altın madalya kazanmıştır. Bu başarının ardından Derik’te zeytine ve zeytinyağı üretimi de artmıştır.

Tarihi oldukça eski dönemlere dayanan Derik, tarihsel süreç içerisinde Bizans, Acem ve Türk akınlarına uğramıştır. Bir dönem Hıristiyanların ve Ermenilerin çoğunlukta olduğu bölgede, daha sonraları bu oran düşmüştür. İlk olarak 1874 yılında belediye teşkilatı kurulan Derik, 1926’ya dek Diyarbakır’a bağlı kalmış, bu tarihte de Mardin’e bağlanmıştır. Derik adının, Farsça dikenlik anlamına gelen dirik kelimesinden türetildiği rivayet edilmektedir. Ancak bir başka rivayete göre de bir dönem Hıristiyan manastırlarının yoğun olduğu ilçede, “Der” kelimesi yöresel dilde kilise anlamına, Derik kelimesi de kiliseler diyarı anlamına gelmektedir.

Derik’e nasıl gidilir?

Mardin il merkezine 72 kilometre uzaklıkta yer alan Derik ilçesi, karayolu ulaşım imkanlarına sahiptir. İlçeye il merkezinden gün içinde düzenlenen minibüs seferleriyle gidilebileceği gibi özel araçla ortalama bir saatte ulaşılabilmektedir. Derik; Mazıdağı’na 22, Kızıltepe’ye 49, Diyarbakır’a 93, Şanlıurfa’ya ise 154 kilometre mesafededir.

Büyük şehirlerden havayolu ulaşımıyla da gidilebilen Derik’e, Mardin Havalimanı üzerinden ulaşım mümkündür. Derik’e 56 kilometre uzaklıkta bulunan Mardin Havalimanı’na yapılacak uçuşun ardından, havayolu servis araçları, taksi ya da kiralık araçlarla ilçeye ortalama 45 dakikada ulaşılabilmektedir.

Derik’te doğa sporları

Coğrafi yapısı doğa sporlarına uygun olan Derik’te, güvenlik sorunları nedeniyle bu sporlar yeterince gelişmemiştir. Bölgenin güvenli olduğu dönemlerde, yamaç paraşütünden doğa yürüyüşlerine kadar pek çok aktivite yapılabilmektedir.

Yamaç Paraşütü

Derik’in coğrafi yapısı ve iklimi, yamaç paraşütü için oldukça elverişlidir. İlçe merkezine dört kilometre mesafedeki Zeytinpınar Mahallesi’nde yer alan tepede yamaç paraşütü yapılabilmektedir. 350 metre yüksekliğe sahip bu tepeden eşsiz bir manzaraya karşı atlayışlar gerçekleştirilmektedir. Yamaç paraşütü kurslarının da düzenlendiği ilçede, belediye bu sporu geliştirmek için çeşitli çalışmalar yürütmektedir.

Trekking ve dağcılık

Derik’te doğa yürüyüşleri ve dağcılık için de uygun yerler bulunmaktadır. İlçe sınırlarında yer alan bin 100 metre yüksekliğindeki Mancel Dağı, yanındaki derin vadisi ve kayalıklarıyla tırmanış için en çok tercih edilen yerlerden biridir. Dağın zirvesine yaklaşık dört saatte çıkılabilmektedir. Vadisi ve kayalıklarıyla eşsiz bir manzaraya da sahip olan Mancel Dağı’ndaki tırmanış, keyifli olduğu kadar zorludur.

Derik’te gezilecek yerler

Çok sayıda mağaraya ve kiliseye ev sahipliği yapan Derik’te, geçici barınma amacıyla kullanılan çeşitli boyutlarda en az 16 mağara bulunmaktadır. Bu mağaraların en önemlilerinden biri Beşbudak köyünde yer alan 100 kişi kapasiteye sahip Sıltok mağarasıdır. Ayrıca Bozok köyünün doğusunda yer alan 200 kişilik Habis ve Herzin mağaralarıyla ile Çayköy yakınındaki 200 kişilik Kürtük mağaraları da ilçenin ilgi çeken mağaraları arasındadır. İlçeyi ziyaret edenler, kiliselerin yanı sıra bu mağaraları da gezmektedir.

Dera Sor Kilisesi

Derik sınırlarında Süryani, Ermeni ve Keldanilere ait atı tane kilise mevcuttur. Çoğu yıkılan veya harap durumda olan bu kiliselerden sadece bir tanesi ayakta kalabilmiştir. Kale Mahallesi’nde bulunan Dera Sor, Surp Kevork Ermeni kilisesi olarak 1650 yılında inşa edilmiştir. İbadetin yanı sıra eğitim amacıyla yapılan kilisenin iki bölümü bulunmaktadır. Yapımında kırmızı toprak ve taş kullanıldığı için Kırmızı Kilise veya Kızıl Kilise olarak da bilinen Dera Sor Kilisesi, 1980 yılından beri kapalıdır. Ancak halen ayakta olan kilise görülmeye değer bir yapıdır.

Mor Cırcıs Manastırı

Derik ilçe merkezinde yer alan Mor Cırcıs Manastırı’nın ne zaman inşa edildiği bilinmemektedir. Kesme taştan yapılan manastır, dikdörtgen bir plana sahiptir. Manastırın U biçiminde bir koro balkonu mevcuttur. Yüksek tavana sahip manastır, ferah mimarisiyle ilgi çekmektedir.

Telbısım Harabeleri

Eski bir kent olan Telbısım, Derik ilçe merkezine üç kilometre uzaklıktaki Tepebağ köyünde bulunmaktadır. Kale tepesi eteklerine kurulan bu yerleşim biriminde, iç kale kalıntısı mevcuttur. Buradaki kalenin Bizans dönemi yapısı olduğu tahmin edilmektedir. Kalenin iki kilometre uzunluğundaki dış surları; Kuru Çay, Anbar Tepe, GAP bahçeleri ve Kasrı Nebi’yi kapsamaktadır. Kalıntılara bakıldığında kentin güney kısmının saraylarla çevrili olduğu ortaya çıkmaktadır.

Derinsu Mağarası

Derik merkezine 25 kilometre mesafedeki Derinsu köyünde yer alan mağara, içindeki su kaynağı ile dikkat çekmektedir. İçindeki su kaynağının derinliği bilinmediği için bu ismi alan mağara, yaz aylarında oldukça serin bir havaya sahiptir. İçindeki su, mağaradan akarak buradaki çeltik tarlalarına hayat vermektedir. Mağara içinde oluşan gölün genişliği 13 ve uzunluğu ise 30 metre civarındadır. Ayrıca tavanın ortasında bulunan yarıktan başka bir mağaraya geçiş de bulunmaktadır.

Gavur Fırını

Derik’in en ilginç yerlerinden birisi Gavur Fırını olarak bilinen, derin bir kuyudur. İlçe merkezi yakınındaki dağda, genişçe bir ayrık halinde başlayan daire şeklindeki kuyunun derinliği tespit edilememiştir. Dağın dibine doğru inen kuyuya inme girişimlerinde bulunulmuş, ancak tam dibe inmeyi kimse başaramamıştır.

Rabat Kalesi

Derik’in görülmesi gereken yapılarından biri olan Rabat Kalesi, ilçe merkezine 15 kilometre uzaklıktaki Hisarlı köyünde yer almaktadır. Kitabesi bulunmadığı için ne zaman inşa edildiği tam olarak bilinmeyen kalenin, Roma döneminden kaldığı sanılmaktadır. Artuklular döneminde onarılan ve bazı eklemelerle genişletilen kale, daha önceki dönemlerde de uzun yıllar kullanılmıştır. Sarp bir vadide yer alan Rabat Kalesi, yerel kesme taş ve bazı yerleri de moloz taştan inşa edilmiştir. Çevresi bin 500 metre olan kale; 13 burca sahiptir. Dört köşesinde de yaklaşık 20 metre yüksekliğinde dört tane gözetleme kulesi bulunan kale, hayranlık uyandıran bir yapıdır. Doğu ve batısında iki tane kapıya sahip olan Rabat Kalesi’nde, iç kale savunma duvarları ile korunmaktadır. Üstü düz olan kalenin binaları yeraltında inşa edilmiş olup, bunların dikkat çekenleri saray kalıntıları, ambarlar, çeşitli bina kalıntıları ve su sarnıçlarıdır.

Kenco’nun Şatosu

Derik ilçe merkezine 30 kilometre mesafedeki Atlı Mahallesi’nde yer alan bu yapı, bir tür konaktır. Kale gibi sağlam inşa edilen konak, eski dönemlerde derebeylikler arasındaki savaşlara direnebilmiştir. Bölgede yer alan bu tür kasırlar içinde günümüze kadar sağlam ulaşabilen tek yapı budur. 1705 yılında inşa edilen yapı, kitabesine göre 1905’te Hüsen Kenco tarafından onarılarak yenilenmiştir. Çevresi 300 metre ve dört köşesi surlarla çevrilen yapı, iki tane kapıya sahiptir. Bu dört katlı taş yapının odaları dam ile örtülmüştür. Gözetleme kulelerinin de bulunduğu yapı, mutlaka görülmesi gereken çok sayıda özelliğe sahiptir.

Fıttar Harabeleri

Derik ilçe merkezine 13 kilometre uzaklıktaki Pınarcık köyünde yer alan bu harabeler, bir kilometre uzunluğa ve 500 metre genişliğe sahip eski bir şehirden kalmadır. Bir vadi içinde yer alan harabeler arasında saray, kilise ve çok sayıda bina kalıntısı mevcuttur. Büyük kilisenin yer aldığı bölgede, üzerinde haç işaretleri yer alan büyük taşların titizlikle yerleştirildiği gözlenmektedir. İnsan gücüyle yerleştirilmesi mümkün olmayan bu büyük taşların nasıl konduğu halen bilinmemektedir. Roma ve Bizans mimarisine sahip bu yapılar, define avcıları ve hırsızlar nedeniyle günümüzde ne yazık ki harabe halindedir.

Kral Kızının Tahtı

Derik’in Zeytinpınar Mahallesi’ndeki tepede yer alan bölgede, Roma ve Bizans dönemlerinden kalma kalıntılar dikkat çekmektedir. Bu kalıntılar içinde, kireç taşı ve kayaların oyulmasıyla yapılan sarnıç, gözetleme kulesi ve su kuyusu kalıntıları mevcuttur. Bu kalıntıların tamamına Kral Kızının Tahtı adı verilmektedir. Denizden ortalama bin 200 metre yükseklikte bulunan tepenin manzarası oldukça güzeldir.

Sin ve Seydoş Türbeleri

İslamiyet’i yaymak için bölgeye gelen Sin ve Seydoş isimli kişiler, burada çıkan savaşta şehit olduklarına inanılan iki kardeştir. Sin’in Derinsu köyünde bulunan türbesi, zamanla tahrip olmuştur. Dumluca Barajı kenarında yer alan Seydoş türbesinin avlusunda ise bir çeşme vardır. Sin ve Seydoş’un kız kardeşleri Zine’nin türbesi de Seydoş türbesinin yanında bulunmaktadır. Ayrıca ilçede yer alan Baba Ömer Türbesi de ziyaret edilen yerlerden biridir.

Derik’te nerede ne yenir?

Mardin mutfağının etkilerini yansıtan Derik’te, il genelinde olduğu gibi baharatlar oldukça yaygın kullanılmaktadır. Derik tavasının ünlü olduğu ilçede, öne çıkan diğer lezzetleri; lebeniyye çorbası, ikbebet, irok, kitel raha, bembuse, alluciye, incasiye, hımmısiye, kibe, biber ve patlıcan dolması, kuzu çevirme ve kaburga dolması olarak sıralayabiliriz.

Derik’de yer alan restoran ve lokantalarda bu yöresel lezzetleri tadabileceğiniz gibi bölge mutfağının eşsiz lezzetlerini de bulabilirsiniz. İlçenin öne çıkan restoranlarını; Cander Cafe Restaurant, Derik Hasan Aybak Çiğ Köfteci, Yeşil Derik Pide Fırını, Meşhur Derik Kahvaltı Künefe Cafe, Güleç Pide Fırını, Lider Kebap Salonu, Damak Döner Ocakbaşı, Dörtyol Ocakbaşı, Sevgi Pide Fırını, Meydan Lokantası, Nujiyan Pide Ekmek Fırını, Yavuz Et Evi, Evim Döner Salonu, Mersin Tantuni ve Döner Salonu ve Batal Bey Çiğ Köfte olarak sayabiliriz.

Derik’te gece hayatı

Mardin’in Derik ilçesinde canlı bir gece hayatı yoktur. Muhafazakar yapısı nedeniyle alkollü mekan sayısının yok denecek kadar az olduğu ilçede, daha çok kafeterya, pastane ve çay bahçesi gibi mekanlar bulunmaktadır. Derik’te akşam saatlerinde bu mekanlarda içeceklerinizi yudumlayarak keyifli zaman geçirebilirsiniz. Derik’in en ünlü kafeteryalarını; Cadde Cafe, Cafe Larya, Cander Cafe Restaurant, Derik Künefe Salonu, Külebe Cafe, Sevel Pastanesi, Meşhur Derik Kahvaltı Künefe Cafe, Saray Cafe, Zeze Cafe, Güney Cafe ve Like Cafe olarak sıralayabiliriz.